bios

اگر بایوس نبود، محاسبه ای هم نبود، و به معنایی بهتر رایانه ای هم نبود! بله بایوس یکی از پرکاربرد ترین بخش های سیستم است که گرچه در پشت صحنه ایفای نقش می کند ولی حسابی کاربردی است. در این مقاله شما از اعمال پنهانی این نرم افزار بیشتر می آموزید، و می آموزید چرا باید روزی به آن نیاز داشته باشید.

بایوس چیست؟
BIOS نرم افزاری است که سیستم پایه ایِ ورودی و خروجی (Input/Output) را بر عهده دارد و مجموعه ای از توضیحات (دستور العمل های) ذخیره شده در یک چیپ سفت افزاری (Firmware) بر روی مادربورد رایانه تان را شامل می شود.

بایوسِ رایانه شما برخی از کاربرد های (فانکشن های) اساسی قراردادی مثل بارگزاری درایور های بخش پریفرال ( Peripheral = پیرامونی؛ مانند موس، کیبورد، یو اس بی درایو ها و …)، بوت به طور کامل، مقدار دهی اولیه درایو های هارد، نمایش خروجی بر روی نمایشگر و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد.

دستیابی به بایوس

شرط می بندم حتی اگر از این برنامه سر در نمی آوردید هم حتما یک بار وارد تنظیمات بایوس شده اید. فقط نگاه کردید و از جایی که می دانستید حتما ارکان اصلی در این بخش قرار دارند چیزی را هم تغییر نداده اید. هنگامی که رایانه روشن می شود، به طور پیشفرض باید بتوانید با استفاده از دکمه delete به بایوس وارد شوید. البته ممکن است برای شما چیز دیگری جایگزین دکمه دِلیت شده باشد که معمولا در نوار پایینی قابل مشاهده است.

UEFI در برابر BIOS مرسوم
پیش از این که به طور تخصصی به نحوه ی گشت و گزار درون بایوس بپردازیم و کمی درباره ی تغییرات محیط با هم گپ بزنیم، باید تفاوت بین بایوس جدید تر (یو ای اف آی) و بایوس قدیمی تر را بدانید. محیط بایوس و گشت در آن متناسب با تکنولوژی که رایانه شما از آن استفاده می کند متفاوت است.

با این که قصد نداریم خیلی ریز به این دو و تفاوتشان بپردازیم اما تفاوت های اصلی که خیلی راحت با یک نیم نگاه می شود آن را درک کرد محیط کاربری بسیار بسیار راحت تر آن است و به قول دوستان آی تی، یوزر فرندلی بیشتری دارد! علاوه بر آن، می شود به آسانی درون به چرخش و گشت و گزار پرداخت و حتی از ماوس هم پشتیبانی می کند.

یک نمونه از UEFI را در پائین می بینید:

از آن طرف هم، بایوس مرسوم خودمان هم خیلی زخمت تر است، هم این که در گزینه های تنظیمات محدود تر است. البته ناگفته هم نماند که این سامانه (سیستم) برای هر نیاز شما، دارای گزینه ای برای رفع آن می باشد و سال هاست که به همین منوال به فعالیت می کند. البته این اواخر به دلیل محدودیت های تحمیلی آن همه ی سازندگان مادر بوردی انگاری به کلی آن را به دست فراموشی سپرده اند و یک راست سراغ UEFI BIOS رفته اند.

در نگاره ی بالا، به راحتی درک می کنید که یو ای اف آی یک گردش بر روی یک تکنولوژی قدیمی است که در حین حفظ گزینه های پیشین، ویژگی های پیشرفته تری را هم برایمان  روی میز دارد [البته نه از آن نوع های اوبامایی ها! یک سری گزینه مثل Secure Boot و اینها! :دی].

بنابراین، UEFI یک دگرگونی اخیر است که اساساً همزمان با ارائه Windows 8 روی داد، بنابراین رایانه شما ممکن است همچنان هم از بایوس قدیمی استفاده کند. اگر شما هم از آن حرفه ای های رایانه در میان افراد فامیل جا افتاده اید و کلی رایانه را تعمیر و چک می کنید، فکر نکنم با توجه به راه افتادن چند ساله دستتان در بایوس قبلی میلی به اجرای UEFI داشته باشید… دروغ میگم؟ :دی

با بایوس چه کار می شود کرد؟

اگر هم تا الان ذره ای از بایوس نمی دانستید، اکنون هم آن را به درستی می شناسید هم این که می دانید چگونه باید به آن دسترسی پیدا کنید… اما خب یک سوال؛ چرا باید خواستار چنین چیزی باشید؟
پاسخ شما اینجاست که تمامی گیک ها (طرفداران آن طوری تکنولوژی!) از جایی که دستمان را در تنظیمات پیشرفته ی سیستمی باز می گزارد باید به طور یکسان به بایوس دسترسی داشته باشند. شاید هم بگویید خب از ویندوز استفاده می کنم این دیگر چه کاریست؟ جای ناراحت کننده اش اینجاست که به راحتی نمی توان به برخی از تنظیمات بایوسی از طریق نرم افزار (سیستم عامل شما) دسترسی پیدا کرد و به شما گزینه های عیب یابی (troubleshooting options) را خواهد داد که یک چیزی هست که به درستی کار نمی کند. حالا گرفتید چی شد؟ :دی تنکس!

تغییر چینش بازگزاری بوت
وقتی رایانه را روشن می کنید، این دستگاه به لیستی از دستگاه های اولویت بخشی شده دسترسی پیدا می کند و سپس بوت را به ترتیب چینش اجرا می کند. اگر در رایانه یک دیسک یا چند سیستم عامل را از میان چند هارد درایو داشته باشید، می توانید آنچه رایانه بوت می کند را دگرگون کنید.

کنترل کردن دما، سرعت فن و ولتاژ
هنگامی که با مشکلاتی نظیر گرمای بیش از حد سیستم رو به رو هستید یا حتی می خواهید از رسیدن ولتاژ مناسب به تمامی مولفه ها مطمئن شوید، بایوس آسان ترین مکان برای نگریستن است.

اووِرکلاکینگ
به یاد داشته باشید در بایوس مثل آبِ خوردن می توانید سرعت زمانسنجی CPU و ولتاژ آن را در بایوس تغییر دهید که یکی از موارد مصرف سرعت بخشیدن به رایانه است.

قفل کردن رایانه
اگر یادتان باشد به یک گزینه به نام Secure Boot در UEFI اشاره کردیم که این برنامه می تواند برای جلوگیری از بوت شدن رایانه به سیستم عامل های ناشناخته (نامعتبر) از بوت شدن مورد استفاده قرار بگیرد. بی شک، این یکی از چالش بر انگیز ترین چاره های جلوگیری از حوادث احتمالی و مخصوصاً خسارات ناشی از آن برای گیک هاست، مخصوصا اگر که اطلاعات حساسی را در رایانه تان نگهداری می کنید.

یک سری چیز به درد نخور!
گزینه هایی که در بالا مشاهده فرمودید، رایج ترین برهان ها برای دسیابی به بایوس جان است، اما گزینه های دیگری هم روی میز هست! مانند این که شما می توانید زمان را داخل خود سامانه دگرگونی ببخشید، پروفایل های سخت افزاری را انتخاب کنید (یک گزینه از  (UEFI و بسیاری از چیز های کوچک که به چشم هم نمی آیند. این تجربه و آزمایش به خودتان بستگی دارد، بنابراین در آینده شاید هزاران سال دیگر، هنگامی که خدای نکرده رایانه تان دچار یک مشکل شد، می توانید از بایوس بهره گرفته و آن مشکل یا تنظیمات را در محیط سیستمی پیشرفته عیب یابی کنید.